Jak sprawnie obliczyć oświetlenie uliczne, oświetlenie drogowe za pomocą programu Calculux Drogi.
Programem Calculux można bardzo szybko przeprowadzić obliczenie parametrów oświetlenia drogi. Poniżej przedstawiony jest schemat jak krok po kroku przeprowadzić takie wyliczenie. Opis był tworzony z wykorzystaniem programu w wersji piątej. Jednak sposób postępowania jest taki sam w wersji starszej 4, jaki i nowszej 6.
Od wersji 6.6 ma być dostępny dodatkowo tutorial do określania wymaganych, zgodnie z Polską Normą PN-EN 13201:2005(U) Oświetlenie dróg, parametrów oświetlenia dla określonej drogi. Do tego czasu pewnym ułatwieniem w definiowaniu tych wymagań może posłużyć artykuł Zasady wyboru klas oświetleniowych w oświetleniu drogowym opublikowany w magazynie Widzieć więcej nr 2(8)/2006 str. 26 jak i wydany przez Polski Komitet Oświetleniowy oraz Stowarzyszenie Elektryków Polskich Komentarz do Polskiej Normy PN-EN 13201:2005(U) Oświetlenie dróg. Jeśli znamy już parametry oświetleniowe, którte chcemy uzyskać na naszej drodze możemy przystąpić do projektu oświetlenia.
Pierwszy projekt krok po kroku
1. Otwarcie nowego projektu
Po uruchomieniu programu Calculux Drogi należy kliknąć w menu Plik na nazwę Nowy projekt.
2. Wybór opraw do projektu
Następnie należy wybrać i dodać oprawy do projektu. Klikamy w menu na Dane i Wybór opraw.
Dalej klikamy na klawisz Dodaj i wybieramy Baza danych lub Plik. Baza danych daje dostęp do głównej bazy z danymi fotometrycznymi opraw, a Pliki do danych fotometrycznych poszczególnych opraw przechowywanych w plikach Phillum. W naszym przykładzie klikamy na Baza danych. W nowym oknie wybieramy grupę Oprawy uliczne i klikamy Otwórz.
W nowym oknie doboru opraw w menu rozwijanym Kod rodziny wybieramy interesującą nas oprawę np. rodzinę opraw SGS 203. Dalej wybieramy Korpus, Dystrybutor i Ilość źródeł. Po tych czynnościach w części Wybrana oprawa pojawi się nazwa naszej oprawy. Teraz możemy kliknąć klawisz Dodaj w celu dodania jej do projektu.
Powtarzając powyższe czynności możemy do projektu dodać więcej różnych opraw lub te same oprawy z różnymi ustawieniami odbłyśnika (dystrybutora). Jeżeli mamy już dodaną oprawę możemy pozamykać okna klawiszem Zamknij.
3. Definiowanie założeń projektowych
W kolejnym kroku należy wskazać programowi, jakiego typu wyliczenia nas interesują i z jakim współczynnikiem utrzymania. W menu Dane, Projekt sprawdzamy wartość współczynnika utrzymania. Domyślnie ustawiony jest on na 1 i projektant oświetlenia wprowadza wartość, którą zakłada dla swojego projektu. Dla większości przypadków wartość ta ustalana jest na 0,8. W programie Calculux można wartość domyślną współczynnika ustawić na inną. Zmianę dokonuje się w menu Opcje i dalej Opcje projektowe. Następnie przechodzimy w menu Dane do części Założenia projektowe.
W nowym oknie mamy dwie zakładki: Opcje i Wymagania.
W zakładce Wymagania zaznaczamy parametry, które chcemy aby program wyliczyć np. luminancję drogi „L śr”, jej równomierność „L min/śr”, przyrost progowy TI, wskaźnik wygody G, natężenie oświetlenia na drodze „Eh śr” i równomierność tego natężenia „Eh min/śr”. Zaznaczony zakres wymagań możemy zapisać do pliku (klawisz Zapisz jako). Przy kolejnym projekcie będziemy je mogli odczytać z tego pliku (klawisz Otwórz). W plikach są też dostępne już zdefiniowane różne konfiguracje wymagań np. zgodnych z normą CIE. Przy określaniu wymagań dla projektowanej drogi można skorzystać z tych zdefiniowanych. Po zaznaczeniu wymagań zamykamy okno klawiszem OK.
4. Dobór układu opraw i wyliczenia
Teraz, gdy są wybrane oprawy i zdefiniowane wymagania można przeprowadzić dobór rozmieszczenia opraw na drodze. W menu Dane wybieramy Dobór układu opraw.
W nowym oknie mamy możliwość zdefiniowania wszystkich parametrów obliczanej drogi.
W poszczególnych wierszach należy określić: czy droga jest rozdzielona i ewentualnie szerokość tego rozdzielenia, szerokość drogi, ilość pasów, typ nawierzchni (w Polsce najczęściej jest to ciemny asfalt – Asphalt (dark) CIE R4), typ oprawy (jeśli z bazy wybraliśmy więcej opraw to możemy tu dokonać wyboru tej, która będzie brana do obliczeń), rodzaj rozmieszczenia opraw, wysokość zawieszenia oprawy, odstęp między słupami, montaż czyli wysięg oprawy nad drogę oraz k±t wysięgnika (Rot90). Gdy te dane mamy już wprowadzone to klikamy na nazwę tabeli << Układ1 >> i dalej na klawisz Obliczenia, na dole strony. W tym momencie zostają wyliczone wartości dla założonych wymagań. Jeśli chcemy sprawdzić inne konfiguracje rozmieszczenia opraw można zrobić kopię tego układu klawiszem Modyfikuj / Duplikat dostępnym na dole strony. Zmieniając np. kąt wysięgnika, wielkość montażu, wysokość słupów itd. stworzymy różne konfiguracje oświetlenia drogi. Po wypracowaniu odpowiedniej konfiguracji klikamy na nazwę wybranej tabeli << Układ. >> i dalej na klawisz OK.
Program daje również możliwość automatycznego doboru właściwej konfiguracji oświetlenia do zadanych parametrów. Służy do tego opcja Optymalizuj.
W głównym oknie projektu będziemy mieli teraz pokazany wycinek naszej, oświetlonej drogi.
5. Wprowadzenie dodatkowych informacji i wydruk projektu
Przed wydrukiem projektu można jeszcze wprowadzić dodatkowe informacje o projekcie: jego nazwę, autora projektu, uwagi itp. Okno do wprowadzania tych danych jest dostępne w menu Dane i dalej Informacje o projekcie.
Ilość i rodzaj drukowanych stron projektu definiowana jest w menu Raport i dalej Ustawienia
Aby wydrukować projekt należy w menu Raport lub Plik wybrać Drukuj raport. Warto również zapisać projekt do pliku na twardym dysku lub dyskietce. Służy do tego opcja Zapisz dostępn± w menu Plik.
Poza programem Calculux Drogi dostępny jest program Calculux Wnętrza oraz Calculux Place. Ułatwiają one przeprowadzenie obliczeń odpowiednio dla wnętrz oraz terenów otwartych. Do obliczania oświetlenia wnętrz więcej możliwości przedstawia programu Dialux, ale to jest już temat na osobny artykuł.
Uwaga: Przy obliczeniach oświetlenia drogowego zdarza się, że widok drogi na ekranie i wydruku jest za mały (w złej skali) i przez to nieczytelny. Można to zmienić w menu Opcje -> Prezentacja obliczeń -> zakładka Skala. Tu należy zaznaczaj±c opcję Powiększenie dostosowane do siatki. Po ponownym uruchomieniu programu i rozpoczęciu nowego projektu widok wyliczeń będzie dostosowany do siatki. Jeśli chcemy zmienić widok przy istniej±cym projekcie, odpowiednią opcję należy zmienić w menu Obliczenia -> Prezentacja … Tu należy zaznaczyć cyfrę określającą wiersz w tabeli. Uaktywni się wtedy klawisz Opcje…. Należy w niego kliknąć. Dalej klikamy w zakładkę Skala i zaznaczamy opcję Dostosuj powiększenie do siatki. To wszystko.
Uwaga2: W programie przy symbolach opraw oświetlenia drogowego występują dodatkowe oznaczenia P1, P2 … Px –. Litera P odnosi się do ustawionej pozycji odbyśnika w oprawie. W zależności od typu oprawy tych ustawień może być kilka lub kilkanaście. W każdej oprawie można przestawić odbłyśnik na dowolną pozycję w dostępnym zakresie. Oprawy SGS 203 fabrycznie mają odbłyśnik ustawiony na pozycji 3, a oprawy TrafficVision na pozycji oznaczonej w Calculuksie dodatkowym znakiem „x”.
Przemysław Oziemblewski
lipiec 2007
