Źródła światła cz.2 – Lampy wyładowcze – niskoprężne lampy rtęciowe – świetlówki

Lampy wyładowcze można podzielić na trzy podstawowe rodziny: rtęciowe, metalohalogenkowe oraz sodowe. Lampy rtęciowe z kolei dzielą się na lampy niskoprężne (świetlówki, lampy indukcyjne) oraz lampy wysokoprężne.

Niskoprężne lampy rtęciowe – świetlówki

Świetlówki (lampy fluorescencyjne) są najbardziej rozpowszechnioną grupą lamp wyładowczych. Są one szeroko wykorzystywane w oświetleniu wnętrz i oświetleniu zewnętrznym, zarówno w zastosowaniach profesjonalnych (biura, hotel, przemysł, itp.), jak również coraz częściej w pomieszczeniach mieszkalnych.

Najbardziej istotnym czynnikiem determinującym takie parametry świetlówki jak: temperatura barwowa (a tym samy wrażenie postrzeganej barwy światła), wskaźnik oddawania barw (Ra) oraz w dużym stopniu skuteczność świetlną lampy jest rodzaj (skład chemiczny) luminoforu. Z uwagi na stosowane luminofory możemy wyróżnić trzy podstawowe rodziny świetlówek:

  • Świetlówki standardowe o słabym oddawaniu kolorów (Ra 50 do 70)
  • Świetlówki trójpasmowe TLD Super 80 Nowej Generacji o wysokim współczynniku oddawania kolorów (Ra 85)
  • Świetlówki de Luxe o bardzo wysokim współczynniku oddawania kolorów (Ra 95 do 98)

Świetlówki TLD Super 80

W celu zapewnienia dobrego odwzorowania kolorów i właściwego kontrastu barwy, należy stosować świetlówki o wysokim współczynniku oddawania kolorów. Wówczas przedmioty, które obserwujemy prezentują się w swoich naturalnych, niezafałszowanych kolorach. Współczynnik oddawania kolorów (Ra) posiada maksymalną wartość 100. W przemyśle, handlu, w biurach powinny być stosowane świetlówki, których współczynnik oddawanie kolorów jest większy od 80 (np. świetlówki TLD Super 80 lub TLD de Luxe). Jeżeli chcemy oszczędzić na eksploatacji oświetlenia, najlepiej poszukać oszczędności w kosztach energii.

Kolejną ważną cechą (poza stopniem oddawania kolorów) różniącą w/w typy świetlówek jest skuteczność świetlna czyli ile światła (lumenów) uzyskujemy z jednego Wata energii. Świetlówki trójpasmowe TLD Super 80 Nowej Generacji aby osiągnąć dany poziom oświetlenia, zużywają aż 30% mniej energii niż świetlówki standardowe tej samej mocy.

wykres przedstawiający poziom zużycia energii lamp
Rys.1. Wykres pokazuje poziom zużycia energii przy takim samym poziomie oświetlenia dla różnych typów świetlówek: od lewej świetlówka TL 65W/33, TLD 58W/33, TLD 58W/840 (TLD Super 80).

Przy projektowaniu instalacji oświetleniowej pod uwagę brany jest rodzaj pracy jaki będzie wykonywany w danym pomieszczeniu oraz jaki poziom natężenia oświetlenia należy osiągnąć aby zapewnić pracownikom możliwość odpowiedniego wykonywania obowiązków. Dlatego też kiedy wydajność świetlna spada poniżej 80% początkowego poziomu, lampy te nie spełniają już norm, które przyjęte były w założeniach. Dlatego też ważnym parametrem w przypadku stosowania świetlówek jest utrzymanie strumienia świetlnego w czasie eksploatacji. W przypadku stosowania świetlówek standardowych strumień świetlny już po 5 000 godzin spada do poziomu 75% wartości początkowej. W świetlówkach TLD Super 80 Nowej Generacji strumień świetlny nie spadnie więcej niż 12% nawet po 20 000 godzin świecenia. W ten sposób świetlówki te zapewniają stały poziom oświetlenia w ciągu dłuższego okresu czasu. Dlatego zastosowanie trochę droższego, ale znacznie lepszego źródła światła jakim jest świetlówka TLD Super 80 Nowej Generacji nie tylko podnosi wydatnie jakość oświetlenia i samopoczucie osób, które w nim mają przebywać, ale jednocześnie znacznie obniża koszty eksploatacji redukując koszty wielokrotnej wymiany.

wykres spadku strumienia świetlnego źródła w czasie
Rys.2. Spadek strumienia świetlnego źródła w czasie.

Oprócz wielu wymienionych zalet, świetlówki TLD Super 80 Nowej Generacji są także produktem, który jest przyjazny dla środowiska. Dzięki zastosowaniu nowej technologii pokrywania luminoforem w świetlówkach tych zawartość rtęci – niezbędnego w świetlówce pierwiastka – została obniżona aż o 80%, do zaledwie 3 mg w jednej lampie. Ponadto, w oparciu o najnowsze osiągnięcia i postęp w technikach utylizacji, istnieje możliwość prawie całkowitego ponownego wykorzystania komponentów zużytej lampy do produkcji nowych świetlówek. Aby podkreślić te cechy, świetlówki TLD Super 80 Nowej Generacji wyposażone zostały w charakterystyczne zielone trzonki.

kapsuła rtęciowa
Rys.3. Dzięki kapsule rtęciowej Philips w unikalny sposób osiągnął obniżenie zawartości szkodliwej dla środowiska rtęci o 80% i ograniczył jej zawartość do 3 mg.

Rodzina świetlówek TLD Super 80 Nowej Generacji zapewnia właściwe rozwiązanie dla każdego obszaru zastosowań, zarówno w oprawach wbudowanych w sufit, w oprawach montowanych na suficie, oprawach podwieszanych do pośredniego i bezpośredniego oświetlenia, szynoprzewodach do hal przemysłowych w oprawach ściennych i w oświetleniu regałów.

Świetlówki TLD Reflex

W grupie świetlówek TLD Super 80 Nowej Generacji są również lampy typu TLD Reflex posiadające dodatkową powłokę refleksyjną w postaci reflektora ukierunkowującego światło, naniesioną wewnątrz rury. Jest to idealne rozwiązanie pozwalające w łatwy i równocześnie efektywny sposób usprawnić istniejące systemy oświetleniowe wykonane w oparciu o proste oprawy oświetleniowe bez układów optycznych (np. belki montażowe) oraz stwarza zupełnie nowe możliwości konstruktorom opraw.

porównanie świetlówki tradycyjnej z TLD
Rys.4. Porównanie światlówki o tradycyjnym rozsyle ze świetlówką TLD Reflex.

Świetlówki TL’5

Świetlówki TL’5 to najnowocześniejsza generacja świetlówek o średnicy 16 mm i skuteczności świetlnej powyżej 100 lm/W. Świetlówki te także wykonywane są w technologii Super 80 Nowej Generacji. Świetlówki TL’5 przeznaczone są wyłącznie do współpracy z elektronicznymi statecznikami wielkiej częstotliwości. W porównaniu do standardowych świetlówek TL są one kolejnym krokiem w stronę oszczędności zużycia energii (do 30% mniejsze zużycie energii), redukcji zużycia materiałów (do 65% redukcji masy). Strumień świetlny świetlówek nowej generacji TL’5 jest optymalizowany dla 35oC. Jest to temperatura, która występuje w warunkach normalnej pracy świetlówki w oprawie oświetleniowej. Dotychczas stosowane świetlówki posiadają maksymalny strumień świetlny w 25oC, co powoduje utratę kilku procent światła w warunkach ich normalnej eksploatacji w oprawach zabudowanych.

świetlówki
Rys.5. W dłoni trzymana jest świetlówka TL5.

Świetlówki kompaktowe

świetlówka PLET

Trendy w miniaturyzacji źródeł światła doprowadziły do opracowania i wprowadzenia na rynek świetlówek kompaktowych (energooszczędnych), które dzielą się na świetlówki zintegrowane z układem stabilizacyjno – zapłonowym oraz na świetlówki niezintegrowane. Zintegrowane świetlówki kompaktowe są bezpośrednim zamiennikiem tradycyjnych żarówek w większości standardowych opraw, we wszystkich rodzajach pomieszczeń np. w mieszkaniach prywatnych, biurach, salach wystawowych, restauracjach, hotelach jak również w oświetleniu zewnętrznym ogrodów, alejek, skwerów, itp. Do oświetlenia zewnętrznego polecane są szczególnie świetlówki posiadające wewnątrz jarznika specjalny rodzaj amalgamatu (PLE/T, PLE/D, Exterieur), dzięki któremu lampy tego typu mają znacznie stabilniejszy strumień świetlny w niskich temperaturach. Biorąc pod uwagę, że około 25% energii elektrycznej, za którą płacimy przypada na oświetlenie więc jeśli chcemy oszczędzać energię i zmniejszyć rachunki używajmy świetlówek energooszczędnych.

Różnorodność kształtów oraz małe zużycie energii czynią je atrakcyjnym zamiennikiem tradycyjnej żarówki. W porównaniu z nią zużywają około 80% mniej energii, a ich trwałość jest do 15 razy większa (do 15000 godzin zamiast 1000 godzin przy tradycyjnej żarówce).

Postęp w rozwoju świetlówek kompaktowych oraz coraz większa ich popularność w gospodarstwach domowych sprawiły, że Philips Lighting wprowadził w 1997 rodzinę świetlówek Ecotone Ambiance, które kształtem przypominają tradycyjną żarówkę. Przełamano w ten sposób kolejną barierę zastosowań świetlówek kompaktowych, które dotychczas z uwagi na kształt rurek często nie były stosowane w dekoracyjnych żyrandolach. Kształt tradycyjnej żarówki oraz bardzo dobrze rozproszone światło świetlówek Ecotone Ambiance sprawia, że są one doskonałym rozwiązaniem do opraw gdzie źródło światła jest widoczne. W tym roku Philips dokonał kolejnego przełomu w rozwoju energooszczędnych świetlówek kompaktowych, wprowadzając na rynek świetlówki, które nie tylko kształtem, ale również wymiarami odpowiadają tradycyjnym żarówkom. Osiągnięcia w dziedzinie rozwoju energooszczędnych świetlówek kompaktowych docenione zostały przez jury konkursowe na tegorocznych targach „Światło” – świetlówka Ecotone Ambiance nagrodzona została I miejscem w kategorii źródła światła.

porównanie kształtów żarówek
Rys.6. Porównanie kształtu świetlówki Ambiance z tradycyjną żarówką.

Świetlówki kompaktowe niezintegrowane

Świetlówki kompaktowe niezintegrowane z układem stabilizacyjno – zapłonowym występują w dwóch odmianach: z wbudowanym w lampę zapłonnikiem termicznym (lampy na trzonku dwukołkowym przeznaczone do współpracy z klasycznym dławikiem indukcyjnym), bez zapłonnika (lampy na trzonku czterokołkowym przeznaczone do współpracy ze statecznikiem elektronicznym). Obie odmiany świetlówek niezintegrowanych przeznaczone są do użycia w specjalnie do tego celu skonstruowanych oprawach oświetleniowych. Płaski kształt świetlówek kompaktowych PL-S stwarza szereg możliwości zastosowań w różnych oprawach np. w kinkietach, oprawach sufitowych, biurkowych, itp. Znajdują one zastosowanie w oświetleniu ogólnym lub miejscowym w hotelach, restauracjach, teatrach, itp. a także w mieszkaniach prywatnych. Świetlówki PL-C stanowią kontynuację serii PL-S. Dzięki nowemu układowi rurek wyładowczych możliwe było zmniejszenie wysokości świetlówki.

świetlówka PLC

Philips Lighting wprowadził na rynek ulepszoną odmianę świetlówek PL-C, które z uwagi na swoje zalety nazwane zostały MASTER PL-C. Mają one szereg zalet w porównaniu z dotychczas oferowanymi rodzajami:

  • 18% większy strumień świetlny
  • 50% dłuższa trwałość użytkowa
  • najniższa zawartość rtęci – tylko 3mg
  • mniejszy spadek strumienia świetlnego w czasie eksploatacji.

Świetlówki MASTER PL-C stosowane są przede wszystkim w oświetleniu biur, sklepów, hoteli i restauracji szczególnie w oprawach typu „downlight”.

świetlówka PLT

PL-T to świetlówki o najmniejszych wymiarach dające jednocześnie najwyższy strumień świetlny. Dzięki zastosowaniu technologii amalgamatowej uzyskano się stabilny strumień świetlny w szerokim zakresie temperatur. Świetlówki PL-T znajdują zastosowanie w oświetleniu ogólnym lub miejscowym w biurach, sklepach, restauracjach, itp., szczególnie w oprawach typu „downlight” oraz w oświetleniu zewnętrznym: parków, pasaży handlowych, itp. Płaski kształt i tylko 1/3 długości świetlówki liniowej o tej samej mocy sprawiają, że świetlówki kompaktowe PL-L stanowią doskonałe rozwiązanie do miejsc, gdzie tradycyjnie stosowane są świetlówki liniowe. Zastosowanie świetlówek PLL to przede wszystkim oświetlenie ogólne w sklepach biurach, hotelach, itp. a także oświetlenie zewnętrzne np. parkingi, parki, itp.

Lampa indukcyjna QL

Uzupełnieniem rodziny lamp fluorescencyjnych jest bezelektrodowa lampa indukcyjna QL o kształcie zbliżonym do żarówki. Indukcyjne źródło światła pozbawione jest elementów warunkujących czas życia źródeł światła (żarnik, elektrody). Działanie lampy indukcyjnej QL opiera się na dwóch dobrze znanych zasadach: indukcji elektromagnetycznej w naczyniu wyładowczym lampy oraz promieniowaniu wyładowania w parach rtęci o niskim ciśnieniu. Dzięki temu lampy indukcyjne cechuje ultradługa trwałość użytkowa 60 000h świecenia (kilkakrotnie większa od trwałości innych nowoczesnych źródeł światła). Z uwagi na niewielkie wymiary lampę QL można zaliczyć do kompaktowych lamp fluorescencyjnych. Można ją stosować oświetleniu wewnętrznym w oprawach typu „downlight”, jak również w oświetleniu zewnętrznym z uwagi na zastosowany amalgamat.

Autor: mgr inż. Andrzej Budzyński
grudzień 2003

Źródła światła cz.1 – Żarowe źródła światła
Źródła światła cz.2 – Lampy wyładowcze – niskoprężne lampy rtęciowe – świetlówki
Źródła światła cz.3 – Wysokoprężne lampy wyładowcze

Redakcja Autor

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *