Problemy z oświetleniem sali komputerowej wiążą się głównie z możliwością powstawania odbić w ekranach monitorów komputerowych. Odbicia te wywoływane są zbyt jaskrawymi elementami. Mogą to być zarówno okna, jak i świecące oprawy oświetleniowe, a w szczególnych sytuacjach jasne ubranie osoby siedzącej przed komputerem.
Oświetlenie sali komputerowej w szkole
W przypadku sal komputerowych oprawy oświetleniowe zazwyczaj montowane są na suficie. Przy dużych salach, a do takich należy zaliczyć typową salę lekcyjną, istnieje niebezpieczeństwo pogorszenia warunków obserwacji przez powstanie wspomnianych odbić światła. Komfortowe warunki analizy czy omawiany problem występuje, mamy w istniejących salach komputerowych, ponieważ nawet w dużych pomieszczeniach przy odpowiednim ustawieniu monitorów problem odbić może nie występować. Aby to sprawdzić należy włączyć światło w klasie i kolejno siadać przy każdym stanowisku komputerowym, przy wyłączonym monitorze. W czarnym ekranie doskonale widać, czy odbijają się w nim jakiekolwiek oprawy oświetleniowe. Jeżeli występuje odbicie to wówczas możemy zmienić ustawienie stanowiska tak, by oprawy nie odbijały się albo zastosować specjalne oprawy oświetleniowe tzw. „darklighty”. Są to oprawy ze specjalnym parabolicznym, wybłyszczanym rastrem. Posiada on w odpowiednich kątach niską luminancję, poniżej 200 cd/m2. Światło w oprawie z takim rastrem jest silnie skierowane w dół pod oprawę, tak by na boki wychodziło bardzo mało. Dzięki temu odbicie oprawy w ekranie jest widziane jako ciemne. Jeżeli po sprawdzeniu okaże się, że odbicia opraw w ekranach nie występują, to wystarczy tylko sprawdzić u projektanta oświetlenia, czy zastosowane przez niego oprawy dają światło w I klasie ograniczenia olśnienia bezpośredniego. Jeżeli jest to spełnione, to przy dowolnym rodzaju zastosowanego rastra mamy dobre warunki oświetleniowe do pracy.
W sytuacjach zbyt dużej ilości światła w sali komputerowej i osoby ubranej na jasno, może zaistnieć przeszkadzające odbicie postaci w ekranie. Wystarczającym poziomem natężenia oświetlenia w takiej sali jest 300 lx. Najlepszym rozwiązaniem byłoby zrealizowanie oświetlenia z możliwością regulacji strumienia świetlnego źródeł w oprawie. Nowoczesne oprawy świetlówkowe z elektronicznym układem stabilizująco-zapłonowym (HFR) umożliwiają realizację funkcji ściemniania opraw, a tym samym dostosowania ilości światła do wymaganych potrzeb. W Polskiej Normie „Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym” z 1984r. można spotkać się z wymogiem oświetlania pomieszczeń, w których znajdują się komputery na poziomie 500 lx. Jednakże, dotyczy to zupełnie innych pomieszczeń niż te, z którymi obecnie mamy do czynienia. Ówczesne maszyny zajmowały znaczną część tych pomieszczeń. Nośnikami danych były wówczas taśmy lub karty perforowane. Praca, wykonywana wtedy, polegała na zupełnie odmiennych czynnościach wzrokowych. I z tego wynikają inne wymagania oświetleniowe. W nowej normie EN 12464-1 „Oświetlenie miejsc pracy we wnętrzach”, która zastąpi obecną, w salach komputerowych wymagane będzie 300 lx.
Należy też wspomnieć, że stopień zagrożenia odbiciami w ekranach jest większy na tych stanowiskach, w których praca odbywa się na programach z ciemnym tłem (tak jak przy wyłączonym ekranie) i jasnymi znakami, a mniejszy stopień zagrożenia, gdy mamy do czynienia z jasnym tłem i ciemnymi znakami (obecnie występuje to w większości programów).
Przykład
Do oświetlenia klasy o wymiarach 6m x 9m x 3m wystarczy sześć opraw dwuświetlówkowych, rastrowych, typu TCS 214 2xTL-D36W IC C5 oraz oprawy asymetryczne, typu TCS 098 1xTL-D58W I AS doświetlające tablicę. Wyposażone są one w lampy TLD 36W/840 oraz TLD 58W/840. Uzyskane w ten sposób średnie natężenie oświetlenia 342 lx, posiada równomierność 0,83 (wyliczenia nie uwzględniają światła od opraw asymetrycznych). Moc przypadająca na jeden metr kwadratowy, w przedstawionym przykładzie, wynosi 9,8 W (bez opraw asymetrycznych), i 12,4 W (z dwoma oprawami asymetrycznymi). Oprawy wieszane są bezpośrednio na suficie. Rozkład natężenia oświetlenia, przedstawia poniższy rysunek. W przykładzie założono, iż ustawienia monitorów komputerowych są takie, że możliwa jest sytuacja wystąpienia odbić świecących oprawy na ich ekranach. W związku z tym zastosowano oprawy z wybłyszczanym rastrem parabolicznym C5, o niskiej luminancji.
Rysunek 1. Rozkład natężenia oświetlenia E w [lx], w sali komputerowej dla prezentowanego przykładu.
W przedstawionym przykładzie symbole opraw i źródeł światła dotyczą sprzętu oświetleniowego w marce Philips.
Przemysław Oziemblewski
marzec 2004