Oświetlenie obiektów handlowych oraz miejsc sprzedaży powinno być bezpośrednio związane z ich charakterem, eksponowanymi produktami, odpowiednim pozycjonowaniem sklepu na rynku przez właścicieli oraz pożądanymi wrażeniami i odczuciami klientów, które m.in. poprzez oświetlenie zamierzamy osiągnąć. Wiele parametrów oświetleniowych, z reguły mało znanych, ma znaczący wpływ na skuteczność projektowanych i następnie realizowanych systemów oświetleniowych.

Odpowiedni dobór tych parametrów dla poszczególnych typów sklepów w sposób znaczący oddziałuje na uzyskany efekt ekonomiczny: kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych oraz na uzyskane wrażenia u klientów, które w rezultacie mogą przełożyć się na osiągnięcie sukcesu całej inwestycji. Odpowiednio zaprojektowane oświetlenie pomaga nie tylko wyeksponować grupy produktów, ale również nadać wnętrzu niepowtarzalny klimat, tworząc przyjazną atmosferę, co wpływa na podniesienie i poprawę nastroju klientów oraz sprawia, że robienie zakupów przestaje być tylko koniecznością, ale staje się miłym relaksem. Tak więc, podstawowa wiedza o technikach oświetlania wydaje się niezbędna dla osób w niewielkim choć stopniu związanych ze sprzedażą.

1. Podstawowe zasady oświetlania sklepu

Podstawowe wymagania i zasady oświetlania sklepów możemy w skrócie podsumować w następujący sposób.

1.1 Przyciąganie uwagi
Dobre oświetlenie w sklepie powinno wyróżniać go spośród wielu innych sklepów, znajdujących się w bliskim sąsiedztwie. Okno wystawowe oraz wnętrze sklepu ukazuje jego indywidualny charakter.

1.2 Zainteresowanie
Wystawa sklepowa powinna być oświetlona w ten sposób, aby potencjalny klient był zainteresowany tym, co zauważy i, chcąc zobaczyć więcej, został „wciągnięty” do wnętrza.

1.3 Kreowanie atmosfery
Dzięki oświetleniu atmosfera ogólna miejsca sprzedaży oraz sposób w jaki prezentowane są produkty powinna pozytywnie wpływać na zachowanie klienta.

1.4 Prowadzenie wzrokowe
Oświetlenie musi „prowadzić” klientów, ułatwić orientację wewnątrz sklepu.

1.5 Integracja
Wnętrze sklepu określa stosowaną w nim strategię sprzedaży a oświetlenie powinno stanowić integralną jej część.

1.6 Elastyczność
Strategie i trendy zmieniają się gwałtownie, sezony przychodzą i odchodzą. Oświetlenie powinno posiadać możliwość adaptacji do nowych sytuacji, w stosunkowo łatwy sposób.

2. Od sylwetki sklepu do projektu oświetlenia

Pierwszym krokiem, przy projektowaniu oświetlenia obiektów handlowych, jest ustalenie „sylwetki” sklepu, którą chcemy, aby klient postrzegał w naszej placówce. W przybliżeniu może być ona ustalona w oparciu o kombinację czterech cech określających powierzchnie sklepowe: poziom cen, wystrój wnętrza, asortyment towarów oraz sposób sprzedaży. Po naniesieniu tych cech na odpowiednie osie i określeniu skali, powstaje matryca (rys. 1), która jest podstawą koncepcji oświetlenia obiektów handlowych. Koncepcja ta jest również nazywana „metodą czterech kątów”. Jest to, można powiedzieć, gotowy schemat postępowania przy projektowaniu oświetlenia sklepów, opierający się na przygotowanych rysunkach. Poniżej prezentowanych jest łącznie 8 wykresów określających wymagania oświetleniowe (dot. oświetlenia ogólnego i akcentującego). Philips Lighting dysponuje również pozostałymi wykresami, pomagającymi dobrać odpowiedni sprzęt oświetleniowy (oprawy i źródła światła).

Rys. 1 Matryca do koncepcji oświetlenia obiektów handlowych

Metoda czterech kątów, krok po kroku, w przejrzysty sposób przedstawia całą procedurę projektu. Na początku musimy określić „miejsce” naszego sklepu, na pierwszym wykresie (rys. 1), w zależności od cech naniesionych na poszczególne osie. W celu ułatwienia tego zadania, poniżej znajduje się rysunek nr 2, ukazujący powierzchnie zajmowane na naszej matrycy przez typowe obiekty handlowe.

Rys. 2 Typowe obiekty handlowe naniesione na matrycę

Po wyłonieniu pozycji naszego sklepu, możemy już odczytywać dane do projektu z pozostałych wykresów. Wszystkie prezentowane rysunki zawierają zalecenia określone na bazie wieloletniego doświadczenia firmy Philips Lighting przy projektowaniu obiektów handlowych.

3. Oświetlenie ogólne

Cztery wykresy (rys. 3 – 6) poświęcone są oświetleniu ogólnemu i jednocześnie ukazują, jakie czynniki wpływają na jego określenie: poziom natężenia oświetlenia, barwa światła, stopień oddawania barw oraz ilość oświetlenia dekoracyjnego.

Rys. 3 Poziom natężenia oświetlenia

3.1 Poziom natężenia oświetlenia

Należy ze szczególną uwagą określać poziom natężenia oświetlenia w sklepie. Duże natężenie oświetlenia ogólnego uniemożliwia czasami wprowadzenie odpowiednich akcentów świetlnych. Tabela 1 przedstawia poziomy natężenia oświetlenia dla poszczególnych typów sklepów.

3.2 Barwa światła

Ogólne wrażenie oraz atmosfera kreowana wewnątrz sklepu są bardzo zależne od barwy zastosowanego światła. Produkty, wymagające przy sprzedaży ciepłej, pełnej poczucia luksusu i przyjaznej atmosfery, narzucają niski poziom natężenia oświetlenia i ciepłą barwę światła. Produkty prezentowane w klimacie „aktywnym”, w atmosferze businessu, najlepiej wyglądają w białej, neutralnej barwie światła, przy stosunkowo wysokich poziomach natężenia oświetlenia. Takie wymagania mają też produkty mleczne, owoce i ryby W sklepie, w którym stawia się na promocje, oferując towary po atrakcyjnych cenach, należy stosować wysokie poziomy natężenia oświetlenia, przy stosunkowo chłodnej, dziennej barwie światła. Ogólną zasadą jest, że im bardziej barwa światła staje się chłodna, tym wyższy poziom natężenia oświetlenia należy stosować (ma to szczególne znaczenie przy poziomach natężenia oświetlenia powyżej 1000 lx).

Rys. 4 Barwa światła (1: >4000K; 2: 3000-4000K; 3: <3000K)

3.3 Wskaźnik oddawania barw

Podczas gdy barwa światła odgrywa dużą rolę przy kreowaniu atmosfery w sklepie, to stopień oddawania barw stosowanych źródeł światła ma o wiele większe znaczenie. Podstawowym celem oświetlenia jest możliwie jak najbardziej atrakcyjne zaprezentowanie towarów. Oznacza to, że kolory powinny być oddawane w sposób możliwie naturalny. Dla większości sklepów zalecany jest dobry lub wyborny stopień oddawania barw. Nie zawsze jednak wysoki wskaźnik oddawania barw źródła światła jest czynnikiem determinującym. Źródło światła z niższym wskaźnikiem oddawania barw może być bardziej odpowiednie do oświetlania niektórych produktów. Źródło to może sprawić, że staną się one bardziej atrakcyjne niż np. przy świetle dziennym.

Rys. 5 Wskaźnik oddawania barw (1: Ra<80; 2: Ra>85)

3.4 Elementy oświetlenia dekoracyjnego

Elementy oświetlenia dekoracyjnego występujące we wnętrzach sklepowych odgrywają dużą rolę w tworzeniu określonej atmosfery. Są to nie tylko wolno stojące oprawy, kinkiety i żyrandole, ale również część oświetlenia, która eksponuje elementy architektury, np. podświetlone gzymsy, cokoły itp. Elementy oświetlenia dekoracyjnego mają oczywiście wpływ na poziom i jakość oświetlenia ogólnego i należy pamiętać o tych wzajemnych powiązaniach.

Rys. 6 Elementy oświetlenia dekoracyjnego

4. Oświetlenie akcentujące

Przez miejscowe zwiększanie lub zmniejszanie ilości światła możliwe jest stworzenie światłocieni posiadających odpowiedni kontrast w celu uzyskania pożądanego efektu świetlnego. Celem jest uzyskanie maksymalnej ekspresji formy, struktury powierzchni i koloru, tworzących kontrast z otoczeniem. Dodatkowo, odpowiednie akcenty świetlne wprowadzają, np. dekoracyjne refleksy na oświetlanych przedmiotach, co może poprawić atrakcyjność naszej prezentacji w sklepie. Wykresy oświetlenia akcentującego (rys. 7 i 8) określają ilość (natężenie) akcentów oraz wartości wskaźnika akcentu.

4.1 Natężenie akcentów świetlnych

Jednym z celów oświetlenia akcentującego jest tzw. „wzmacnianie” więzi pomiędzy klientem i prezentowanymi produktami. Na wykresie z rys. 7 widzimy , że największe natężenie akcentów świetlnych występuje w rogach kwadratu C i D, w tej części matrycy mamy do czynienia z ekskluzywnym wystrojem wnętrza oraz z wysokim poziomem cen. Po przeciwnej stronie bieguna znajduje się dół naszej matrycy, z rogami kwadratu A i B.

Rys. 7 Natężenie akcentów świetlnych (kropki duże -pojedyncze akcenty o wysokiej intensywności; kropki małe – wiele akcentów o niskiej intensywności)

4.2 Wskaźnik akcentu świetlnego

W zależności od ilości oświetlenia akcentującego w stosunku do oświetlenia ogólnego, określa się uzyskane efekty oświetleniowe i przypisaną im wartość współczynnika akcentu świetlnego. Tabela nr 2 określa odpowiednie wartości współczynnika akcentu świetlnego determinujące uzyskanie odpowiedniego efektu oświetleniowego. W przypadku potrzeby uzyskania wysokiego wskaźnika akcentu świetlnego należy stosować niski poziom natężenia oświetlenia ogólnego oraz otoczenie o niskim współczynniku odbicia. Rysunek nr 8 prezentuje poszczególne wartości wskaźnika akcentu świetlnego proponowane dla modeli sklepów w naszej koncepcji.

Rys. 8 Wskaźnik akcentu świetlnego

Witryna sklepu Yves Rocher w Warszawie

5. Oprawy i źródła światła

Mając wyłonioną „sylwetkę” sklepu, na podstawie pierwszego wykresu, możemy na tym etapie przystąpić do doboru najbardziej odpowiedniego sprzętu oświetleniowego. Oczywiście trzeba podkreślić, że typ opraw powinien być dopasowany do atmosfery i charakteru wnętrza sklepu. Dla przykładu, obiekty z rogu A naszej matrycy wymagają stosowania prostych opraw np. typu „belki”, które są często jedynym oświetleniem wnętrza. Z drugiej strony, sklepy z rogu D naszego schematu wykorzystują często asortyment sprzętu oświetleniowego z tzw. „górnej półki”.

Hipermarket Tesco w Lublinie

Źródło: Philips Lighting Poland